Als je ooit het poollicht hebt gezien, dan zul je dit niet snel vergeten. Het poollicht (of noorderlicht, of aurora borealis) begint vaak heel rustig als een zwakke gloed aan de horizon. Als je geluk hebt ontwikkelt zich dan een prachtig kleurenspel. Het poollicht is dan te zien van oost naar west aan de sterrenhemel, tot soms ver boven je. Noorderlicht is geregeld te zien vanuit het noorden van Scandinavië en Rusland, IJsland, Canada en Alaska. Helaas is het vanuit Nederland niet vaak te zien. Maar het is zeker mogelijk om het vanuit Nederland wel te zien. Met name in het begin van deze eeuw was er in Nederland een paar keer prachtig noorderlicht te zien. Sindsdien is het hier zeldzamer geworden door de lagere activiteit van de zon. We zien minder zonnevlekken. De verwachting is helaas dat dit zo blijft de komende decennia.
Poollicht op het nooordelijk halfrond heet trouwens noorderlicht, op het zuidelijk halfrond heet het zuiderlicht, maar het verschijnsel is precies hetzelfde.
Hoe ontstaat het?
Kijken we naar de zon, dan weten we dat de zon af en toe erg actief is. Je ziet dan bijvoorbeeld meer zonnevlekken en er zijn dan ook meer zonnevlammen. Zonnevlammen schieten de ruimte in en lanceren een grote hoeveelheid geladen deltjes. Die schieten met een grote snelheid de ruimte in. Dit noemen we de zonnewind. Het kan dan zijn dat deze deeltjes de aarde tegenkomen en dan botsen ze op diens magnetisch veld. Als een geweldige waterdruppel omgeeft het magnetisch veld van de aarde onze planeet. Bij de noord- en zuidpool komen dan wat deeltjes de atmosfeer binnen. Door de botsing van de deeltjes en de dampkring wordt het poollicht zichtbaar. Een tl-buis gaat op dezelfde manier gloeien.
Reizen naar het noorderlicht
Vooral de laatste jaren is het erg populair om een keer naar het noorden te reizen om het noorderlicht een keer te zien. Er zijn talloze reisorganisaties die je ernaartoe willen brengen. Of je het dan ook te zien krijgt is nooit een garantie. Noorderlicht zien kan erg lastig zijn, want dat hangt af van het weer, het reisschema, het seizoen, en heel belangrijk, de activiteit van de zon. Maar in elk geval heb je dan een mooie reis gehad 🙂 Noorderlicht heeft de voorkeur voor het voor- of najaar, en juist minder in de winter, ook al is het dan het donkerst. In de zomer kun je het niet zien, omdat het dan niet helemaal donker wordt.
Zelf poollicht waarnemen
Het verschil tussen visueel poollicht en fotografisch poollicht.
Laat ik om te beginnen bovenstaande begrippen eerst uitleggen.
Visueel: wat je kunt zien met je eigen ogen, zonder hulpmiddelen.
Fotografisch: wat je kunt zien met een fotocamera.
Je ogen zijn beperkt in het waarnemen, ze zien alleen wat op dat moment zichtbaar is. Je ogen kunnen iets niet versterken. Iets wat er niet is kun je dus ook niet zien.
Een camera kan iets wat ogen niet kunnen, langer belichten. Dat wil zeggen je zet je camera als het ware open en maakt zo een foto van soms enkele seconden tot wel minuten. Al die tijd, als de sluiter van je camera open staat, vangt de camera licht op van het object wat je fotografeert. Je bouwt als het ware de foto laagje voor laagje op. Met elk laagje extra kun je meer details zien op de foto.
Dit werkt uitstekend bij astronomische foto’s van bijvoorbeeld het poollicht. Meestal is het poollicht in Nederland zo zwak dat je het met het blote oog niet kunt zien. Richt je echter je camera op de plek waar je het poollicht verwacht dan kan het zomaar zijn dat je camera het poollicht wel ziet en je een foto hebt gemaakt met daarop het poollicht.
Vooral de laatste jaren krijgen sterrenwachten veel vragen over het feit dat je in de pers en op social media kunt lezen dat er een komeet te zien is, of dat het poollicht te zien is (was). Op het internet komen de mooiste foto’s voorbij van bijvoorbeeld een komeet, je gaat naar buiten als het donker is kijkt omhoog en ziet……niets! Een mooi voorbeeld hiervan was in januari 2023 komeet C/2022 E3. Visueel was hij amper te zien, fotografisch zag de komeet er fantastisch uit.
Ook met poollicht is dit dus het geval. Er waren tijden dat het in Nederland veel donkerder was en je dus ook meer sterren zag. Lichtvervuiling zorgt er tegenwoordig voor dat je niet alleen veel minder sterren ziet, maar ook het poollicht minder ziet vanwege alle overbodige verlichting. Iemand die nog nooit poollicht heeft gezien is dan al blij met een foto van het poollicht.
Eén van de meest indrukwekkende poollicht verschijningen was op 29 oktober 2003. Boven Nederland verscheen een indrukwekkende poollicht show dat met het blote oog prima te zien was. Het poollicht strekte zich uit over de hele hemel. Ik heb daar een mooi verhaal over geschreven dat je hier kunt lezen.
Kortom laat je niet van de wijs brengen door allerlei fraaie foto’s van hemelverschijnselen. Ga erop uit, zoek een donkere plek op en neem je camera mee. Laat je camera het werk doen, maar kijk zelf ook omhoog. Have fun!
Er is een goede website, in het Nederlands, waar je alles kunt lezen over het poollicht. Ze sturen ook een bericht als er een kans op poollicht is. https://www.noorderlichtjagers.nl/
