Vallende sterren

Wel eens een vallende ster gezien? Een wens gedaan? Je moet toevallig maar net omhoogkijken op het juiste moment. En dan ook nog de juiste kant op. Toch verschijnen er elke nacht tientallen vallende sterren. En soms zijn er nog veel meer meteoren te zien. Bij een meteorenzwerm. Een meteorenzwerm keert jaarlijks terug. Daardoor kun je een nachtje inplannen om een keer te gaan kijken. Ga met een paar vrienden samen kijken. Dat is leuk en gezellig.

Het klinkt een beetje gek. Een ster die uit de lucht komt vallen. Een ster is, net als onze eigen zon, een gigantisch grote bol gas. Velen malen groter dan de aarde. Hoe kan die dan zomaar naar beneden vallen?

Een vallende ster lijkt misschien op een ster die valt. Maar het is geen echte ster. Sterren staan biljoenen kilometers van ons vandaan. En meteoren zitten op een hoogte van 80 tot 100 kilometer boven het aardoppervlak. Ze zijn ook vele malen kleiner dan sterren. Meteoren worden veroorzaakt door gruis, meestal niet veel groter dan zandkorrels of kleine steentjes.

Samen vallende sterren kijken. Rechts is een meteoor te zien.
Samen vallende sterren kijken. Rechts is een meteoor te zien. Foto: Roy Keeris

Dit gruis is afkomstig van komeetstaarten. Een komeet is een rond object dat vooral bestaat uit water en gruis. Een soort grote vuile sneeuwbal. Een komeet warmt op als hij in de buurt van de zon komt. Op dat moment slingert hij een enorme hoeveelheid gas en gruis de ruimte in. In de ruimte blijven deze steentjes rond de zon draaien net als onze planeten dat doen. De aarde beweegt ook door de ruimte met hoge snelheid en komt geregeld zo’n klein steentje tegen. De aarde veegt het gruis als het ware op.

Het deeltje komt dan in onze dampkring terecht. Normaal zou er dan niet zoveel gebeuren. Een zandkorrel zie je natuurlijk niet op 100 kilometer afstand, zeker niet in het donker. Maar omdat het deeltje zo’n hoge snelheid heeft (enkele tientallen kilometers per seconde!), botst hij hard met de moleculen in onze lucht. Die gaan daardoor even licht geven: een lichtflits. En dat is de vallende ster die je ziet. Het stukje gruis verbrandt, maar dat verbranden zelf zie je niet vanaf de grond. Het is gewoon te ver weg. De lichtflits komt van de gasmoleculen rond het deeltje.

Meteorenzwermen

In sommige perioden zie je wat meer vallende sterren dan normaal. Denk bijvoorbeeld aan de Perseïden die elk jaar rond 12 augustus te zien zijn. Of de Geminiden rond 13/14 december. De aarde trekt dan door de baan van een komeet. Dan veegt de aarde vel meer gruis op. Dat heet een meteorenzwerm.

De meteoren die bij een bepaalde zwerm horen, lijken, wanneer te het spoor terug volgt, in een bepaald sterrenbeeld uit te komen. Bij de Perseïden is dat het sterrenbeeld Perseus, bij de Orioniden het sterrenbeeld Orion en bij de Geminiden het sterrenbeeld Tweelingen (Gemini in het Latijn). De meteoren kunnen trouwens overal aan de hemel verschijnen!

Vuurbol
Vuurbol. Foto: Roy Keeris

Vuurbollen

Vallende sterren zijn normaal ongeveer net zo helder als de meeste sterren. Maar soms zijn ze heel erg fel. Je ziet het weleens in de media: “Vuurbol boven Nederland verschenen.” Meerdere mensen hebben dit dan gezien en er melding van gemaakt. Een vuurbol is ook erg indrukwekkend. Heel af en toe is een meteoor zo helder dat hij zelfs overdag wordt gezien. Een felle vuurbol is wat groter dan een steentje. We hebben het dan eerder over de grootte van een bal of groter, soms wel zo groot als een bus! Officieel is een meteoor pas een vuurbol als die helderder is dan de planeet Venus.

Na het verschijnen van een felle vuurbol kunnen er best wat stukken steen op de grond zijn gekomen. Zo’n steen die op de grond is gevallen heet een meteoriet. Soms wordt er dan ook wel gezocht naar deze stukken. In Nederland zijn tot nu toe zes meteorieten gevonden. Zo liggen in sterrenwacht Sonnenborgh in Utrecht de brokstukken van de Ellemeet of Serooskerke. Deze meteoriet werd in 1925 gevonden in het Zeeuwse dorpje Ellemeet. In 2014 namen dieven de meteoriet per ongeluk mee bij het stelen van een kluis. Gelukkig werd de meteoriet een paar dagen later teruggevonden. Helaas wel in meerdere stukken. Als je op bezoek gaat bij Sonnenborgh, kun je de meteoriet bewonderen in de bibliotheek.

De Serooskerke-meteoriet na de diefstal
De Serooskerke-meteoriet na de diefstal

 

Terug naar boven
× Hoe kan ik je helpen?